Na dojrzałość szkolną sześciolatka składają się osiągnięcia rozwojowe w trzech sferach: umysłowej, ruchowej i emocjonalno-społecznej.

Dziecko gotowe do podjęcia nauki powinno przejawiać następujące zdolności i umiejętności:

1. Dojrzałość szkolna w zakresie rozwoju fizycznego.

a) Dziecko powinno mieć powyżej 120 cm wzrostu, ważyć powyżej 23 kg – te parametry idą w parze z twardością kośćca, siłą mięśni, ogólną odpornością na zmęczenie i odpornością organizmu na choroby; do tych wartości dopasowana jest wielkość ławek.

b) Rozwój ruchowy dziecka (tzw. duża motoryka) powinien charakteryzować się koordynacją ruchów, zdolnością utrzymywania równowagi, zwinnością ruchów na tyle,by dziecko bezpiecznie poruszało się wśród innych dzieci na terenie szkoły oraz mogło przez doświadczenia ruchowe poznawać stosunki przestrzenne.
 
c) Ruchy rąk (tzw. mała motoryka) powinny być sprawne na tyle, by umożliwić odpowiedni poziom rysowania, pisania drobnych elementów w linijkach; ruchy powinny być skoordynowane i płynne (od tego zależy tempo pisania i odporność ręki na zmęczenie).

2. Dojrzałość szkolna w zakresie procesów poznawczych.

 

a) Uwaga. Dziecko powinno umieć skupiać uwagę przez około 30 minut, powinno w pewnym zakresie samo sterować uwagą (tzw. uwaga dowolna), aby skłonić się do zajmowania także tymi sprawami, które są dla niego mniej ciekawe i nie przykuwają
uwagi automatycznie. Powinno umieć podporządkować uwagę poleceniom nauczyciela i być zdolne do np. przerwania zabawy i zwrócenia uwagi na czynność zalecaną przez dorosłego.

b) Pamięć. Dziecko powinno umieć sterować procesem zapamiętywania – umieć celowo zapamiętać materiał. Trzeba zaznaczyć, że sprawność zapamiętywania zależy od koncentracji uwagi – jeśli dziecko nie zwróci jej na materiał, nie zostanie on zmagazynowany w pamięci trwałej.

c)  Spostrzeganie wzrokowe (percepcja wzrokowa). Dziecko powinno dokonywać analizy i syntezy znaków graficznych na tyle, by:
– różnicować elementy liter (np. „kółko” i „laseczka"),
– różnicować zależności między elementami („laseczka” przed „kółkiem” skierowana w dół to litera „p”, za kółkiem skierowana do góry – „d”, „łódeczka” to „n”, a „łódeczka do góry dnem” to „u” itp.). Dziecko powinno spostrzegać, organizować i rozumieć otaczającą je rzeczywistość – w rozwijaniu tej zdolności pomocne są m.in. zabawy w szukanie różnic między obrazkami, układanie puzzli, wyszukiwanie figur geometrycznych, z jakich składają się obiekty na obrazkach.

d) Spostrzeganie słuchowe (percepcja słuchowa). Dziecko powinno potrafić:

 

– odróżniać słuchowo wszystke głoski (ta zdolność nosi nazwę słuchu fonemowego),
– dzielić wyrazy na głoski (analiza słuchowa) – np. rozłożyć słowo „mama” na głoski
    m-a-m-a,
– łączyć głoski w wyrazy (synteza słuchowa),
– słuchowo różnicować rymy i rytm mowy.

Od powyższych możliwości w dużej mierze zależy sprawność czytania i pisania. Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową i słuchową są zagrożone dysleksją, której można zapobiec stosując odpowiednie ćwiczenia stymulujące rozwój tych sfer,
najlepiej zanim jeszcze dziecko pójdzie do szkoły. Jeśli podejrzewasz u swojego 5–6- letniego dziecka zaburzenie percepcji, zgłoś się z nim do poradni psychologiczno pedagogicznej.

e) Myślenie dziecka powinno charakteryzować się możliwością operowania informacjami tak, by możliwe stało się rozumienie prostych pojęć, prostych zasad, reguł, prawidłowości. Sześciolatek powinien być zdolny do wnioskowania przyczynowo skutkowego i klasyfikowania obiektów do prostych kategorii pojęciowych. Z perspektywy gotowości do uczenia się matematyki bardzo ważny jest odpowiedni rozwój myślenia operacyjnego.

f)  Mowa powinna pełnić już funkcję komunikatywną. Sześciolatek powinien porozumiewać się pełnymi zdaniami, mieć odpowiednio duży zasób słów i znać na tyle wiele pojęć, by korzystać z poleceń i komentarzy nauczyciela oraz rozumieć czytane teksty. Powinien prawidłowo wymawiać głoski, by je prawidłowo analizować i syntetyzować w procesie nauki pisania i czytania. W rozwijaniu tego aspektu gotowości szkolnej nieocenioną pomocą są wspólne lektury i rozmowy z dorosłymi.

3. Dojrzałość szkolna w zakresie emocjonalno-motywacyjnym.

U progu nauki szkolnej dziecko powinno umieć przynajmniej do pewnego stopnia:

a)  opanowywać emocje – szczególnie złość i agresję,

b)  mieć poczucie obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. nie ma ochoty, ale rozwiązuje ćwiczenia, bo wie, że powinno),

c)  nie zniechęcać się szybko napotkanymi trudnościami (dzieci niegotowe do szkoły np. nie chcą rano wstać, nie chcą pisać, gdy nie mają na to ochoty, nie robią tego, czego nie lubią, nie rozumieją konieczności ćwiczeń),

d)  dzieci gotowe do szkoły lubią także poznawać otaczający świat, wytrwale badać i dociekać (dzieci niedojrzałe interesują się okazjonalnie na krótko nowymi treściami),

e)  dziecko powinno także mieć ukształtowane uczucia społeczne (współczucie, przyjaźń).

4. Dojrzałość szkolna w zakresie rozwoju społecznego.

a)  Poczucie przynależności do grupy – dzięki niemu uwagi skierowane do całej klasy dziecko odnosi także do siebie,

b)  Zrozumienie podstawowych zasad i norm społecznych, zdolność do ich stosowania  i przyswajania

-Zdolność do oderwania się od dziecięcego egocentryzmu i działania  motywowanego pro społecznie (np. pomoc koledze).

- Umiejętność współżycia w grupie.

- Zdolność do porównywania siebie z innymi, która jest podstawą samooceny i jednym z głównych czynników motywacyjnych w życiu człowieka.

Gotowość do podjęcia nauki matematyki

Edyta Gruszczyk-Kolczyńska na podstawie wieloletnich badań opracowała koncepcję dojrzałości do uczenia się matematyki na sposób szkolny oraz metodę jej diagnozy, przedstawioną w licznych publikacjach tej autorki, z którymi powinni koniecznie zapoznać się wszyscy rodzice zainteresowani wspieraniem rozwoju umysłowego swoich dzieci i kształtowaniem u nich gotowości szkolnej. Analiza osiągnięć sześciolatka przeprowadzona według wskazań prof. Gruszczyk- Kolczyńskiej jest źródłem cennych informacji na temat jego rozwoju, a zarazem wskazówek, nad jakimi sferami należy pracować z dzieckiem, aby umożliwić mu bezbolesny „matematyczny start” w szkole. Dojrzałość do nauki matematyki obejmuje następujące obszary:

1. Zdolność i gotowość do liczenia:

a)  sprawne przeliczanie przedmiotów rzeczywistych oraz ich reprezentacji ikonicznych
i symbolicznych (czyli obrazów, schematów),

b) zdolność odróżniania prawidłowego liczenia od błędnego – wykrywania i korygowania
pomyłek popełnianych w przeliczaniu przez inne osoby i siebie samego,

c)  umiejętność dodawania i odejmowania w zakresie 10 w pamięci lub na palcach.

2. Operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym, czyli:

a)  zdolność uznawania stałości ilości nieciągłych – umiejętność spostrzegania równoliczności zbiorów pomimo zmiany układu przestrzennego ich elementów; dziecko powinno rozumieć, że 10 kasztanów „w kupce” to tyle samo, co 10 kasztanów ułożonych w rządek (dzieci niegotowe do nauki matematyki kierują się przede wszystkim wskazówkami wizualnymi i są np. głęboko przekonane, że 5 słoni to więcej niż 5 mrówek – bo słonie są większe),

b) zdolność do wyznaczania konsekwentnej serii w kolejności rosnącej lub malejącej (np.
układania patyczków od najkrótszego do najdłuższego).

3. Zdolność do posługiwania się reprezentacjami symbolicznymi (cyfry, znaki)
    w  odniesieniu do:

a)  pojęć matematycznych
b)  działań arytmetycznych
c)  schematów graficznych

4. Dojrzałość emocjonalna:                                                                                                     

a)  samodzielność
b)  motywacja do rozwiązywania zadań
c)  odporność na trudne sytuacje problemowe (jakimi są nieraz zadania matematyczne)
d)  umiejętność radzenia sobie z frustracją

5. Prawidłowy rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych, pozwalający na odwzorowywanie cyfr, pisanie i rysowanie.

Jeśli Twój pięciolatek:
- potrafi powiedzieć coś o sobie,
- rozumie treść poleceń i wykonuje zadania,l
- przestrzega reguł obowiązujących w oddziale przedszkolnym,
- uczestniczy w zabawach i grach zespołowych,
- zapamiętuje treść bajki lub wiersza,
- klasyfikuje i szereguje przedmioty,
- stosuje pojęcia czasowe,
- orientuje się w schemacie ciała i przestrzeni,
- samodzielnie ubiera się, zjada posiłki, korzysta z toalety,
- radzi sobie z trudnościami,
- dba o bezpieczeństwo własne i innych,
- jest sprawny ruchowo i manualnie,
- interesuje się czytaniem, pisaniem,

to ma edukacyjne predyspozycje do podjęcia nauki w klasie I szkoły podstawowej.

 

Większość dzieci sześcioletnich spełnia powyższe wymagania w stopniu wystarczającym aby jako sześciolatki poszły do I klasy. Jednocześnie podstawa programowa klasy I pozostawia pewną swobodę dla nauczyciela co umożliwia wyrównanie poziomów edukacyjnych dzieci i nadrobienie ewentualnych zaległości w umiejętnościach uczniów przed ich pójściem do klasy II.